Blog

Opportunistische alleseter

Een imposante roofvogel, die buizerd (Buteo buteo). Je ziet de vogel, de meest algemene roofvogelsoort in ons land, vaak op paaltjes en verkeersborden langs de weg zitten. Ze hebben wel iets arrogants en kunnen je met hun doordringende blik volgen, alsof je zelf ieder moment als prooi kunt fungeren. Maar wees gerust, de buizerd heeft het vooral op klein grut gemunt. Het is niet zo’n snelle jongen, meer een gemakzuchtige jager. Als hij de keuze heeft, zal hij eerder voor een doodgereden haas gaan dan zelf op jacht te gaan naar een lekker hapje. Je zult hem ook niet door de tuin zien flitsen achter een nietsvermoedende koolmees, die een seconde tevoren nog lekker van het opgehangen vetblok zat te peuzelen. Iets wat je wel kunt verwachten van een sperwer of havik. Het is een echte opportunist, hij eet eigenlijk wat de pot schaft. Vanaf een uitkijkpost zit hij de omgeving af te speuren naar een potentiële prooi. Als hij dan iets in de gaten heeft, vliegt hij er met enkele krachtige vleugelslagen, afgewisseld met een glijvlucht, op af. Soms hangt hij te bidden, vergelijkbaar met de torenvalk. Het ziet er niet zo elegant uit als bij de torenvalk als deze wat lompe vogel klapwiekend op de plaats blijft hangen, maar het doel is het zelfde: de grond afsporen op sporen van bijvoorbeeld veldmuizen of mollen. Maar ook kikkers en als het hem lukt en er niet te veel moeite voor hoeft te doen, dan wil hij ook wel een klein vogeltje pakken. Hij kan ook heel snel overschakelen op een ander voedingspatroon als dat nodig is. En voor een dikke vette regenwurm draait hij ook zijn kop niet om.

 

Tij gekeerd

Net zoals met andere roofvogels is het ook met de buizerd jarenlang slecht gesteld geweest. Sterfte door konijnen met virusinfecties, prooien die vol zaten met landbouwgif en loodvergiftiging door hagel wat ze binnen kregen via het eten van dood aas, waren een belangrijke oorzaak. Maar ook actieve bejaging en bewuste vergiftiging met giftig aas. Gelukkig is dit tij gekeerd en gaat het met sommige soorten, waaronder de buizerd, weer de goede kant op. Het aantal broedparen is in 25 jaar tijd toegenomen van 2000 naar 10 000 paar. Maar helaas worden in sommige delen van het land roofvogels nog steeds actief bejaagd, onlangs is er zelfs een zeearend met een jachtgeweer uit de lucht geschoten. Vreemd genoeg blijken ook weidevogelbeschermers zich hieraan schuldig te maken. Een moderne doodsoorzaak van de buizerd wordt gevormd door de windmolenparken. 

 

Wintergasten uit Scandinavië

In de winter zijn er over het algemeen meer buizerds te zien dan in de zomer. Ons land wordt dan bezocht door vogels die onder meer vanuit Scandinavië hier komen overwinteren, terwijl onze eigen buizerds gewoon hier blijven. Daarnaast komen er jaarlijks ook ruigpootbuizerds (Buteo lagopus) hier overwinteren. Soms enkele tientallen, soms een paar honderd. Ze lijken erg veel op elkaar, al zijn de ruigpoten een slagje groter. En er zijn nog wat uiterlijke kenmerken, waardoor je met een geoefend oog het verschil kan zien. 

Vooral tijdens de najaars- en voorjaarstrek kun je veel buizerds bij elkaar zien. Zo telde ik op 12 oktober 2015 op een veld van circa 20 hectare naast de N33 nabij Siddeburen wel 55 buizerds. Niet op een kluitje, maar allemaal waggelend tussen het gras op zoek naar wat lekkers. Een imposant aantal, waarbij ik bijna de tel kwijtraakte.

 

Niet bang uitgevallen

Bang uitgevallen zijn ze ook niet. Ik kruis regelmatig hun pad als ik aan het hardlopen ben. Ze blijven lang zitten om er dan met een paar flinke vleugelslagen vandoor te gaan. Onlangs zat er in de berm een mooi exemplaar die bleef zitten tot ik met een gangetje van 11 kilometer per uur op een paar meter afstand passeerde. Toen kwam ik te veel in zijn comfortzone en vloog hij alsnog op. Dat ze niet bang uitgevallen zijn, bewijzen ook wel de verhalen over “horror-“exemplaren. Iedere diersoort die tracht zijn of haar kroost in het nest probeert te verdedigen en daarbij niet schuwt om met (schijn)aanvallen de bedreiger, in dit geval de mens, te verjagen krijgt tegenwoordig het voorvoegsel “horror-“. Zo zijn er horror-oehoes, horror-kraaien en dus ook horror-buizerds. Om over de horror-clowns maar te zwijgen, want die zijn pas echt eng.

 

Heel dichtbij

Twee keer heb ik een buizerd van wel heel nabij meegemaakt. De eerste keer was bij een vakantiehuisje aan de Zeeuwse kust. Daar zat een buizerd die rustig bleef zitten als we met de hele familie passeerden. Die wou ik wel even van dichtbij bekijken. Zo stapte ik voorzichtig steeds dichterbij totdat ik ongeveer een meter van de vogel verwijderd was. Scherpstellen met mijn camera lukte niet eens meer, zo dichtbij was ik. De vogel bleef rustig zitten. Op een gegeven moment sprong hij op de grond en waggelde vrolijk tussen mijn benen door. Dit was wel even een flink wauw-momentje. Later heb ik begrepen dat deze vogel als jong uit het nest gevallen was. Het was het laatste jong wat uitgekomen was, zoals ze in Zeeuws-Vlaanderen zeggen: “een kakkenisje”. De boswachter had de zorg voor dit jong op zich genomen en opgevoed maar wel in alle vrijheid. Zo was deze vogel dus helemaal niet mensenschuw, maar wist toch zelf zijn kostje bij elkaar te scharrelen.

De tweede keer was enkele jaren geleden.Toen heb ik eens een buizerd gevangen, een verzwakt exemplaar. Zonder uitwendige schade of letsel, maar wel zodanig zwak dat ik hem zo kon pakken. Hij is met de dierenambulance opgehaald. Een dag later heb ik nog even gebeld, hij had het niet gered. Kenmerken van vergiftiging had hij gelukkig niet, maar achteraf gezien had ik het kadaver misschien toch even moeten ophalen om hem nader te laten onderzoeken. Want helaas zijn buizerds hun leven nog steeds niet zeker. 

 

Vliegende kat

Overigens kun je buizerds in vele kleurvariaties tegenkomen. Van erg donker, haast zwart tot hele lichte exemplaren. Sommigen denken dat een buizerd lichter van kleur wordt als hij ouder wordt. Of dat de lichtere vogels de Scandinavische wintergasten zijn. Maar dat is geen van beiden het geval. Een buizerd heeft gewoon een heel gevarieerd verenkleed. Wat overigens wel genetisch bepaald is. Elena Kappers van de Rijksuniversiteit Groningen en het Max Planck Instituut voor Ornithologie doet er onderzoek naar. Via deze website of via waarneming.nl kun je een buizerd en het kleurpatroon invoeren. Het aantal ingevoerde waarnemingen uit Nederland valt overigens wat tegen. (En de eerlijkheid gebied me te zeggen dat ik zelf pas nu met terugwerkende kracht een paar waarnemingen ingevoerde heb, waarbij ik de kleurvariant heb aangegeven.)

Welke kleur hij ook heeft, het blijf een mooi beest, die buizerd. Zeker als de jongen uitgevlogen zijn en ze met het hele prille gezinnetje op de thermiek luid roepend omhoog schroeven. Het geluid lijkt een beetje op een miauwende kat. Dus als je dit geluid hoort, kijk dan eens in de lucht. Misschien zie je daar wel vijf, zes of nog meer buizerds rondjes draaien. Een prachtig zicht.

 

 

 

 

 

Dit blogje is geplaatst in de categorie Vogels. Nieuwsgierig geworden? Kijk hier voor meer blogjes van mij over vogels.