Blog

Groen, bruin en blauw?

Vraag aan de gemiddelde Nederlander wat voor kleur een kikker heeft en het antwoord zal hoogst waarschijnlijk “groen” zijn. Waarschijnlijk ingegeven door verschillende bronnen van – al naar gelang de leeftijd van de ondervraagde – Kermit of Plons de Kikker tot de oude schoolplaat “sloot en plas” van Marinus Adrianus Koekkoek. En dat klopt, er zijn groene kikkers, alhoewel dé groene kikker als soort dan weer niet bestaat. Er wordt namelijk onderscheid gemaakt tussen de poelkikker (Pelophylax lessonae), de meerkikker (Pelophylax ridibundus) en de bastaardkikker (Pelophylax klepton esculentus). Alle drie groen, maar alle drie net iets anders. De poelkikker is de kleinste van de drie en komt vooral in het oosten en zuiden van ons land voor. De meerkikker is de grootste en zie je met name in het noorden en westen. De bastaard is een kruising tussen deze beide soorten en komt vrij algemeen in het hele land voor. Grote kans dus dat je deze laatste soort ziet als je het over een groene kikker hebt. Overigens is er nog een groen kikkertje te vinden op een paar plekjes in ons land, namelijk de boomkikker (Hyla arborea). Een specifiek klein grasgroen kikkertje met zuignapjes aan zijn vingers en tenen, zodat hij goed kan klimmen. Deze soort is helaas sterk bedreigd en staat ook op de Rode Lijst, net als de poelkikker overigens. Ik heb deze haast schattige kikkersoort nog nooit gezien, maar ik ben er ook nog niet specifiek naar op zoek geweest.

 

Bruine kikker

Als het antwoord op de vraag niet groen is, dan zal het over het algemeen wel bruin zijn. Ook op de plaat van Koekkoek is een bruine kikker (Rana temporaria) te zien. Een soort die je in het hele land kunt aantreffen, tot in het kleinste vijvertje midden in de stad. Soms wordt de bruine kikker  verward met de gewone pad (Bufo bufo), maar er zijn toch wel een paar kenmerkende verschillen. Onder andere de gladde huid van de kikker, terwijl de pad een wrattige huid heeft. De kleuren van de bruine kikker kunnen ook wel eens naar groenachtig neigen, zodat je zou kunnen denken dat je met een groene kikker te maken hebt. Maar de bruine heeft altijd een kenmerkende zwarte vlek achter en op het trommelvlies. Ook staan de ogen van de bruine kikker wat verder uit elkaar dan die van de groene, maar dat is een verschil wat je op het eerste gezicht waarschijnlijk niet zal opvallen.

 

Een korte periode per jaar blauw

Wat veel mensen wellicht niet weten is dat er in Nederland ook blauwe kikkers zijn, zij het gedurende een korte periode in het voorjaar. Dan heb ik het over de heikikker (Rana arvalis). In de paartijd, die loopt van eind februari tot begin april, worden de mannetjes licht- tot felblauw. Deze kleur hebben ze maar enkele dagen en op dat moment zijn ze helemaal klaar om te paren. Nu is dus het moment om deze blauwe jongens aan het werk te zien. De rest van het jaar zijn de mannetjes en de vrouwtjes bruin, zodat verwarring met de bruine kikker te verwachten is. Qua grootte verschillen ze ook niet veel van elkaar en ook de leefgebieden komen overeen. Er zijn wel wat kenmerkende verschillen, zoals de vorm van de snuit. Die van de heikikker is wat spitser dan die van de bruine kikker. Meer verschillen tussen bruine en heikikker staan op deze herkenningskaart van RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland).

 

Het is even zoeken…

Om heikikkers te zien zul je wel even moeten zoeken. Hij is niet meer zo algemeen als vroeger en stond daarom enige tijd als kwetsbaar op de Rode Lijst. Op dit moment heeft de soort de status van “thans niet bedreigd”. Je kunt ze met name aantreffen in kleine vennetjes en poeltjes in het bos en op de heide. Hun voorkeur gaat uit naar gebieden met een hoge grondwaterstand, bijvoorbeeld veengebieden en elzenbroekbosjes. De soort komt in alle provincies voor met uitzondering van Flevoland. De grootste populaties zijn voornamelijk in het oosten en zuiden van Nederland te vinden. Ook hier in het noorden van het land zijn heikikkers te vinden, bijvoorbeeld bij de Harksteder Broeklanden onder de rook van de stad Groningen. Voorgaande jaren ben ik daar een paar keer – tevergeefs overigens – op zoek geweest naar blauwe mannetjes. Onlangs ging ik met een excursie naar het Ballooërveld in Drenthe en had ik meer geluk. Daar zaten in een vennetje midden op de hei tientallen exemplaren tussen grote klompen kikkerdril. We hoorden ze al van verre. Heikikkers kwaken namelijk niet, maar maken een soort borrelend of ploppend geluid. Heel vreemd als je dat voor de eerste keer hoort, maar je vergeet dat geluid nooit meer. Overigens maken ze dat geluid uitsluitend tijdens de paarperiode.

 

Ook in ‘t Roegwold

Sinds 2017 is er ook in het Dannemeer, onderdeel van het nieuwe natuurgebied ‘t Roegwold, een flinke populatie heikikkers aangetroffen. Ondanks dat het Dannemeer nog maar sinds 2015 als zodanig bestaat is dit ook weer een mooie aanwinst voor dit gebied.

Wil je deze blauwe kikkers ook in het echt zien? Kijk dan eens op waarneming.nl en wie weet zitten ze ook wel bij jou in de buurt. Maar wel snel zijn, hun blauwe periode is bijna voorbij. Dan moet je weer wachten tot volgend voorjaar.