Blog

Herinnering van Facebook

Vorige week kreeg ik een herinnering van Facebook. (Voor de niet-Facebook-gebruikers onder de lezers: je krijgt dan een herinnering dat je een, twee, drie of meer jaren geleden op die dag een bepaald bericht geplaatst hebt.) Vier jaar geleden had ik een bericht geplaatst over een bijzondere vlinder in onze tuin: de keizersmantel. En afgelopen weekend kreeg ik een nieuwe herinnering over een draaihals die ik ook in 2013 had gezien. De afgelopen maanden heb ik ook nog wat zeldzaamheden gezien, een mooi onderwerp voor een nieuw blogje met een aantal zeldzaamheden van dit jaar en enige tijd geleden.

 

Keizersmantel

In augustus 2013 zag ik vanaf mijn werkplek thuis plots een vreemde vlinder op het koninginnenkruid/leverkruid (Eupatorium purpureum) zitten. Geen vlinder die er uitsprong qua heel opvallende kleur of zo, meer anders dan anderen. Toen ik hem van dichtbij bekeek, kon ik hem niet direct thuisbrengen. Het was geen algemeen voorkomende soort, ik had hem in ieder geval in onze tuin, maar ook in de omgeving nog nooit gezien. Na zoeken op Vlindernet bleek het een keizersmantel (Argynnis paphia) te zijn. En wel een vrouwtje van de bijzondere vorm, namelijk de forma “valesina”. Een zeer zeldzame vlinder die op de Rode Lijst staat als verdwenen. Sinds 2000 is deze soort dan ook nog maar een keer of acht waargenomen en dan betreft het met name zwervers. En die zat dus gewoon even in onze tuin! Je begrijpt vast wel dat dit even een zeer bijzonder momentje was!

 

Draaihals

Er zijn geen afbeeldingen gevonden

De andere bijzonderheid uit 2013 betrof een draaihals (Jynx torquilla). Niet zo zeldzaam als de keizersmantel, maar wel een soort die je niet vaak zult tegenkomen. Over het algemeen is deze vogel te zien tijdens de voorjaars- en najaarstrek, als ze via ons land van Scandinavië naar Afrika vliegen en vice versa. In dit geval zat deze vogel bij Schaaphok, een gehucht hier in de buurt. Niet in een bos, maar gewoon op een fietspad. Het is familie van de specht en hij leeft, zoals ook de groene specht, van mieren die hij met zijn lange tong uit holtes en spleten in de grond haalt. In dit geval uit de dillatatievoegen in een betonnen fietspad nota bene. Ik ben echt niet zo’n twitcher (dat is iemand die stad en land afvliegt om bijzondere en zeldzame vogels te zien), maar dit was lekker in de buurt en ik had even tijd om er naar op zoek te gaan. Ik had hem snel gevonden, want je struikelde zowat over de vogelfotografen die letterlijk aan de voeten van het beestje op het fietspad lagen. Op een afstand van hooguit vijf meter. De vogel ging overigens ondanks alle aandacht onverstoorbaar verder met mieren vangen. Even vloog hij op om vervolgens mooi te poseren op een paaltje.

Terekruiter

De afgelopen maanden waren er ook wat bijzondere vogels te zien in Groningen en een aantal heb ik ook zelf waargenomen. Drie daarvan licht ik er dit keer even uit, waarvan allereerst de terekruiter (Xenus cinereus). Een waadvogeltje dat normaal gesproken voorkomt in Finland, het oosten van de Baltische Staten en verder oostelijk over heel Azië. Overwinteren doen ze onder meer aan de Rode Zee, de Perzische Golf en aan de kust van Namibië, maar ook bij de kustgebieden van onder meer Australië en Indonesië. Niet direct een vogeltje dus wat je hier in Nederland zou verwachten. Toch dwaalt er tijdens de trekperiode wel eens eentje af en duikt dan onder meer in ons land op. Onder andere op natte plekken aan de kust, waaronder de polder Breebaart in het noordoosten van Groningen. En daar, tussen de honderden bonte strandlopers, kleine en bontbekplevieren, zat dus die ene terekruiter. Je moest goed kijken om hem te vinden, maar vooral bij vloed zat hij vlak onder de zeehondenkijkwand op de dijk en was hij goed zichtbaar. Door de grote afstand is de foto niet van topkwaliteit, maar het is duidelijk zichtbaar dat het een terekruiter betreft.

 

Witwangstern

Er zijn geen afbeeldingen gevonden

De tweede in het rijtje is de witwangstern (Chlidonias hybrida), een van de moerassterns waartoe ook de zwarte stern (Chlidonias niger) en witvleugelstern (Chlidonias leucopterus) behoren. De witwang is de zeldzaamste van deze drie sterns. Zoals de geslachtsnaam al doet vermoeden, is het een typische vogel van moerasgebieden. In de afgelopen jaren zijn er rond Groningen-stad verschillende nieuwe natuurgebieden aangelegd, waarvan delen als moeras- en plas/drasgebied. Ideale biotopen voor deze moerassterns dus, vandaar dat in 2012 een aantal witwangsterns een succesvolle broedpoging ondernam in de Kropswolderbuitenpolder ten noorden van het Zuidlaardermeer. In de daaropvolgende jaren was daar steevast een 20- tot 25-tal nesten te vinden. Tot in 2016 het Dannemeer (onderdeel van natuurgebied ’t Roegwold ten oosten van Groningen-stad) voor het eerst onder water stond. Daar werden toen tot 11 bezette nesten geteld en in de Kropswolderbuitenpolder en omstreken was geen nest te vinden. In 2017 waren de rollen weer omgedraaid. In het Dannemeer zat geen enkel nest, maar wel in de Oostpolder ten noordoosten van het Zuidlaardermeer. Daar zijn 33 nesten geteld en meer dan 50 uitgevlogen jongen. Een mooi succes in deze nieuwe natuurgebieden.

 

Grijze wouw

De laatste zeldzaamheid in dit rijtje is een echt zeer zeldzame verschijning, namelijk de grijze wouw (Elanus caeruleus). Begin augustus 2017 streek deze vogel, een eerste kalenderjaar dus in 2017 geboren, neer in natuurgebied Tetjehorn, ook onderdeel van ’t Roegwold. Nu is dit zowat in mijn achtertuin, dus heb ik deze vogel een paar keer kunnen bekijken. Een prachtige grijswitte slanke roofvogel die, hoewel zijn naam anders doet vermoeden, in geen enkel opzicht op een rode wouw (Milvus milvus) of zwarte wouw (Milvus migrans) lijkt. Het is dan ook niet eens familie van deze vogelsoorten. Maar in Nederland zijn we daarin niet uniek, want ook de Engelsen scharen hem tot de wouwen en noemen hem black-winged kite. Het lijkt een beetje op het verhaal van de grasmus. Deze grijze wouw is echt wel een beetje de weg kwijt, want hij komt normaal voor in Afrika en Zuid- en Zuidoost-Azië. De laatste jaren is hij ook vaker te zien op het Iberisch schiereiland, maar noordelijker en zeker zo ver als in onze contreien, is echt een zeldzaamheid. Het is dan ook pas de achtste keer dat deze vogel in Nederland waargenomen wordt. Hij heeft het bijzonder goed naar de zin want nu, begin september, zit hij er nog steeds. Omdat ik gepaste afstand tot deze vogel in acht genomen heb, geen wereldplaat maar wel duidelijk een grijze wouw.

 

Absintmonnik

Voor de laatste zeldzaamheid gaan we weer even terug naar onze eigen tuin. Dankzij een oplettend oog van een vriendin troffen we daar eind augustus 2017 een bijzonder mooi rupsje aan op de alsem (Artemisia ‘Powis Castle’), ook wel edelruit of bijvoet genoemd. Navraag bij deskundigen leerde dat het de rups van de absintmonnik (Cucullia absinthii) betrof. Dit is een zeldzame nachtvlindersoort, die vooral ten zuiden van de lijn Alkmaar-Nijmegen voorkomt en ten noorden daarvan schaars is. Hij staat dan ook op de Rode lijst als bedreigd. De vlinder zelf is vrij grijs (als een monnikspij) en hij komt ook niet gauw op het licht af. De kans is dus klein dat ik hem op het laken zal aantreffen. Na alle alsems nog een keer minutieus nagekeken te hebben, kwam ik uiteindelijk op minimaal zeven rupsen. Aangezien de planten in 2016 geplant waren, zou het nog mogelijk kunnen zijn dat ze als pop in de grond meegekomen waren, maar dit kan vrijwel uitgesloten worden. Er zouden dan minimaal sprake geweest moeten zijn van twee poppen, waar dan ook nog vrijwel gelijktijdig een mannetje en vrouwtje uitgekomen zijn. Volgens waarneming.nl zijn er alleen in 2012 (Sappemeer) en 2013 (Haren) exemplaren van deze vlinder in het noorden van ons land aangetroffen. Na de keizersmantel dus een tweede unieke vlinder in onze tuin!