Blog

De winter is in aantocht. Logisch eigenlijk, inherent aan deze tijd van het jaar. Maar het is uiteraard niet alleen aan de kalender te zien dat de winter er aan komt. De natuur heeft immers lak aan onze Gregoriaanse kalender en trekt zich alleen wat aan van de wisselingen van onder meer temperatuur en het aantal uren daglicht. Vogels zakken voor het koufront uit naar zuidelijker streken omdat daar nog voldoende voedsel te halen is. Bijvoorbeeld doordat de grond nog niet bevroren is of omdat er hier nog voldoende bessen aan de struiken te vinden zijn, zoals de pestvogels. Anderen komen deze kant op om dat voedsel te zoeken in onze binnenwateren, zolang deze niet bevroren zijn. Als ook daar Koning Winter toeslaat trekken ze verder zuidwaarts.

 

Voorbode van de winter

Een van de voorbodes van de naderende winter is voor mij altijd de grote zaagbek (Mergus merganser). Vaak rond half december zie ik de eerste exemplaren op het Afwateringskanaal tijdens mijn hardlooprondjes. Meestal in kleine groepjes van twee tot zes exemplaren, soms meer. De mannetjes met hun vaalwitte buik, zwarte rug en de fraai glanzende groene kop schitterend in een najaarszonnetje. De dames, zoals bij vogels gebruikelijk, met een wat ingetogener kleurenpalet van grijs lijf met een melkchocoladekleurig kapseltje. Een kapsel wat overigens altijd goed in de plooi zit, met kleine veertjes die recht naar achter steken alsof ze altijd tegen de wind in zwemmen.

 

Zoetwaterzaagbek

De grote zaagbek is echt een vogel van zoet water. Je zult hem zelden aan de kust aantreffen, in tegenstelling tot zijn soortgenoot de middelste zaagbek (Mergus serrator) wat juist bij uitstek een zoutwatervogel is die zich niet op de binnenwateren waagt. Zaagbekken voeden zich met kleine visjes en andere waterdiertjes, die ze met hun getande bek goed kunnen vasthouden. Net als futen kunnen zij goed onder water zwemmen en duiken zo hun prooi op. Overigens kun je de grote zaagbek het hele jaar door in ons land aantreffen, vaak op wat grotere meren en waterplassen. Alleen in de winter komen de Scandinavische vogels deze kant op om te overwinteren, dus is de kans dat je ze ziet een stuk groter. Hoewel je ze dus het hele jaar in ons land wel tegen kunt komen, zijn er geen broedgevallen bekend.

 

Duikergans

Waar de grote zaagbek zijn Nederlandse naam vandaan heeft, is niet lastig te raden. Zoals hierboven gezegd hebben de zaagbekken getande snavels, waarmee ze gevangen visjes en andere prooien goed in de bek kunnen houden. De wetenschappelijke genusnaam mergus is afgeleid van het Latijnse mergere wat onderdompelen betekent. De Romeinen gebruiken de term al voor duikende vogels. In 1555 gebruikt Conradus Gesner in zijn Avium natura de naam mergus ook voor een hele groep met duikende vogels, zoals de aalscholvers, futen en ook de zaagbekken. Maar hij benoemt de zaagbekken wel als een aparte groep van “vogels die tanden hebben”. Gesner beschrijft de grote zaagbek als een mergus met het formaat van een anser (gans), omdat de grote zaagbek duidelijk groter is dan een eend. Daarop besluit hij de geslachtsnaam merganser te hanteren, een duikergans dus. De vergelijking qua grootte met een gans komt ook terug in de Duitse naam gänsesäger, vrij vertaald ganszager, en het Engelse goosander, waar ook het woord goose (gans) in terugkomt. 

 

Nog even geduld dus, de temperaturen zijn nu nog te hoog. Maar let over een paar weken maar even op als je bij een kanaal of meer bent. Als je groepjes met grote zaagbekken ziet, haal de warme winterkleren dan maar alvast tevoorschijn. Koning Winter zal dan niet lang meer op zich laten wachten.

 

 

 

 

 

Bronnen:

• www.vogelbescherming.nl
• www.wnve.nl