Blog

Het is een vreemde tijd, een vreemde wereld. Onwerkelijk, als een slechte film die je moet uitzitten en je de bioscoop niet mag verlaten. En wist je maar hoe lang de film nog duurde, maar dat hadden ze er niet bijgezet op de aankondiging. Leek het in eerste instantie nog een ver-van-mijn-bed-show, we weten nu wel beter. In een mum van tijd heeft het Coronavirus de wereld veroverd en in haar greep. Op het moment dat ik dit blogje schrijf op 29 maart 2020 zijn er wereldwijd al meer dan 31 000 mensen overleden aan de gevolgen van het virus. En het eind is nog niet in zicht. Geen enkel land ontkomt eraan. Alleen van afgelegen eilanden zijn er nog geen meldingen. Zoals van Tristan da Cunha, het meest afgelegen bewoonde eiland in de zuidelijke Atlantische Oceaan, tussen Afrika en Zuid-Amerika. Zolang de ruim 250 bewoners van het eiland geen buitenstaanders toelaten blijven ze van het virus verstoken.

Een van de vele

De naam Coronavirus is mondiaal inmiddels helemaal ingeburgerd, maar het virus waar we nu mee te maken hebben is slechts een van de vele coronavirussen die er bestaan. Ook het SARS-virus en MERS-virus, bekend van eerdere epidemieën, zijn coronavirussen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt dan ook liever van SARS-CoV-2. De term COVID-19 voor het virus is overigens ook niet correct, want dat is de naam van de besmettelijke luchtweginfectie die door het virus veroorzaakt wordt.

Kroon

Maar even terug naar corona. De virussen hebben deze naam te danken aan de kroon of krans als het virus onder een elektronenmicroscoop bekeken wordt. Ons woord kroon is namelijk afgeleid van het klassiek Latijnse corōna, dat krans of bekroning betekent. Dit is weer ontleend aan het Griekse korṓnē met de betekenis van kroon of ringvormige afsluiting. Ook in andere talen vindt het woord voor kroon zijn oorsprong in het Latijnse corona. Zie bijvoorbeeld het Engelse crown voor kroon en coronation voor kroning. Maar corona staat bijvoorbeeld ook voor de krans van licht rondom de zon en maan. Of voor de kransslagaders (arteriae coronariae). En het rondje op de å in de Scandinavische talen en de ů in het Tsjechisch. Dit diakritisch teken wordt ook een corona genoemd, als een soort kroon op de a en u.

Muizen, zwammen en schimmels

Het zal je dan ook niet verbazen dat corona ook veelvuldig terugkomt in de wetenschappelijke namen van dieren en planten. Soms in de vorm corona, maar vaker in de vorm coronatum, coronatus of coronata. In ons land voorkomende voorbeelden zijn de tweekleurige bosspitsmuis (Sorex coronatus), de forse aardster (Geastrum coronatum), een zwam, en kroonroest (Puccinia coronata), een plantenparasitaire schimmel die het vooral gemunt heeft op grassen en graansoorten. Als je buiten onze landsgrenzen kijkt, dan zijn er nog veel meer soorten te vinden met corona in de genusnaam.

Nachtvlindertjes

In ons land zijn er echter ook diersoorten die in hun Nederlandse naam corona hebben staan. Het zijn de coronamotten, micro-nachtvlinders die in Nederland vrij algemeen voorkomen: de lichte coronamot (Anania lancealis), de donkere coronamot (A. perlucidalis), de bonte coronamot (A. stachydalis) en de gewone coronamot (A. coronata). Van alle vier deze soorten heb ik deze laatste al een paar keer in onze achtertuin op het doek gehad. Een vlindertje met een prachtig gouden patroon op de vleugels met een spanwijdte van nog geen tweeëneenhalve centimeter.

Vliermot

De gewone coronamot staat ook wel bekend als de vliermot of vlierbladroller. Dat verraadt meteen een van de waardplanten waar de vlinder haar eitjes op afzet. In het Engels heet de vlinder dan ook de elderberry pearl naar de Engelse naam voor de vlier (Sambucus). Naast de vlier worden onder meer ook de haagwinde (Calystegia sepium), liguster (Ligustrum) en sering (Syringa) als waard- en voedselplant gebruikt. De gewone coronamot vliegt van eind mei tot en met augustus. De rupsen kunnen overwinteren en verpoppen in het voorjaar. Je zou de vlinder kunnen verwarren met twee andere microvlinders die ook zulke mooie met goud versierde vleugels hebben: de egelskopmot (Nymphula nitidulata) en de waterleliemot (Elophila nymphaeata). Stuk voor stuk vliegende pareltjes.

Beladen naam

Waar de naamgever Johann Siegfried Hufnagel in 1767 de genusnaam coronata vandaan haalde is niet bekend. Wellicht zag hij in de tekening op de vleugels de vorm van een gouden kroon. De Nederlandse naam is een afgeleide van de wetenschappelijke naam van de A. coronata, waarna alle vier de motten de naam coronamot hebben gekregen. Hoewel de coronamotten dus helemaal niks met deze vreselijke pandemie te maken hebben, zal hun naam vanaf nu altijd hiermee geassocieerd blijven worden. Net als het Mexicaanse biermerk Corona, de plaatsen en gebieden in de wereld met deze naam en vele andere allang ingeburgerde begrippen en namen.

Blijf thuis, blijf gezond

Ik wens jullie in deze lastige tijd veel sterkte, wijsheid maar vooral ook gezondheid toe. Door ons allemaal te houden aan de regels van de overheid kunnen we de uitbreiding van de ziekte weliswaar niet voorkomen, maar wel de snelheid verlagen waarmee de uitbreiding plaatsvindt en de druk op de zorg en ziekenhuizen verminderen.

Bronen

• www.wikipedia.nl
• en.wikipedia.org
• www.etymologiebank.nl
• www.microlepidoptera.nl